Typisch Indonesie

De laatste week op Bali en in Indonesie hebben we aangegrepen om heerlijk te chillen. We verbleven in een prima hotel in Sanur waar we schaamteloos op onze wenken werden bediend. Overdag waren we op een ligbedje op het warme strand te vinden en de tijd werd gedood met lezen, slapen, eten en drinken. Kortom, heerlijk tot rust gekomen dus! We zijn nog wel een dagje naar het meer toeristische Kuta geweest, wat ons op zich ook heel erg kon bekoren. Bijna kwam er nog klein smetje op deze week, toen Richard dezelfde verschijnselen begon te vertonen als Latoya een week eerder. Gelukkig duurde het bij hem maar een nacht en was hij de volgende dag weer helemaal opgeknapt.

Tijdens deze zogenaamde chill-week kregen we voldoende tijd en gelegenheid om het eerste deel van onze vakantie te evalueren. Vanaf de eerste dagen hebben we onze meermalen verwonderd over het straatbeeld. Het leven in Indonesie speelt zich, zoals in praktisch alle warme landen, grote delen van de dag buiten af. Het straatbeeld wordt gedomineerd door warungs (kleine eethuisjes) en eenmanszaakjes waarin kleding, tassen, hoeden maar ook beeldjes en schilderijtjes worden verkocht. Ook het ambachtelijk werk mag niet ontbreken en in elke wijk is wel iemand die zich bezighoudt met houtbewerking, metaalbewerking, rietvlechten, enz. In het vervoer zijn de becak, motorfietsen, schoolgaande kinderen, pick-up trucks, scooters, fietsers en natuurlijk auto's allemaal even prominent aanwezig. Twee mensen die midden op de stoep samen zitten te schaken is ook helemaal niet gek en ook iemand die op straat of op de stoep zit te niksen is niet gek.

Over het laatste heeft vooral Richard zich al vanaf dag 1 over verbaasd. Het komt zo vaak voor dat een Indonesier niks zit of staat te doen. Letterlijk niks. Dit klinkt waarschijnlijk een beetje negatief, maar is het absoluut niet. In Nederland zie je gewoon nergens dat iemand op de stoep, langs de kant van de weg, zit te niksen. En met niksen, bedoelen we ook écht niksen. Niet eens een krantje lezen, niet eens praten met iemand, niet eens bellen, niet eens lachen, misschien een klein beetje nadenken. Beeld je in dat Latoya onderweg is naar het Piusplein, door een drukke straat fietst en daar haar zusje Shane op de stoep ziet zitten. Gewoon, onschuldig te niksen. Beetje mensen kijken, beetje aan haar tenen friemelen. Merkwaardig. Of, hetzelfde als Richard onderweg is naar vriend Martin, onderweg even stopt, op de stoep gaat hurken en gewoon lekker nikst. Beetje vooruit kijken. Is toch raar? En dat niksen kan ook in verschillende posities! Gehurkt (zoals alleen Indo’s dat kunnen, met platte voeten op de grond en hun kont tegen hun kuiten aan), zittend met blote voeten op een bankje, tegen iemand anders aan leunend, op het welbekende stoepje langs een drukke weg, staand met je armen op de rug, liggend op een bankje, zittend in de kleermakerszit onder boom, noem maar op. In ons ogen is ook dit Typisch Indonesie.

Het verkeer in Indonesie mag wel getypeerd worden als een door iedereen geaccepteerde chaos. De hoofdstad Jakarta is het absolute toppunt voor wat betreft verkeersdrukte. Scooter- en motorrijders (gekscherend kakkerlakken genoemd door inwoners van Jakarta) schieten langs elke kant voorbij en lijken als paddestoelen uit de grond schieten. Je staat er 9 van de 10 keer in de file, maar niemand die zich er druk om lijkt te maken. Alleen de politie soms, die in de file als laatste wanhoopspoging de sirene aanzet. Echter zonder resultaat. Geen verkeersgebruiker die er ook maar aan denkt opzij te gaan, hoewel dit ook niet zal lukken omdat hij zowel links als rechts geen kant op kan. Dit geldt uiteraard ook voor loeiende ambulances en brandweerwagens. In deze eerste dagen stootten we elkaar ook meermaals aan als we weer eens een gekke combinatie op een scooter voorbij zagen komen. Toen waren de hele families op een scooter (vader aan het stuur, moeder erachter en daartussen twee kleine telgen) nog regelmatig onderwerp van lachwekkende situaties. Later, toen dat als normaal werd gezien, verbaasden we ons ook al niet meer toen we kinderen van pak 'm beet een jaartje of 8 op de scooter zagen. Niet als passagier, nee, als bestuurder.

Na Jakarta dachten we dat dit soort taferelen wel minder zouden worden, aangezien we meer de 'provincie' in gingen. We kwamen hierin aardig bedrogen uit. De combinaties werden steeds gekker en ook de overige weggebruikers gingen hier vrolijk in mee. In plaats van hele families op de scooter waren we nu getuige van scooters met een volle lading vracht die langs links, rechts en de achterkant gigantisch uitstaken. Soms een klein beetje, maar vaak zover dat de scooter plots een keer zo breed of lang was. Het vervoeren van een complete deur per scooter was misschien wel het hoogtepunt. Waar in het begin verwonderding en verbazing bij ons de boventoon voerden, werd dit geleidelijk vervangen door een glimlach en in de laatste twee weken keken we eigenlijk nergens meer van op.

Typerend aan het verkeer is ook de toeter. In Nederland kennen we de toeter als middel om iemand te begroeten of iemand te wijzen op zijn irritante rijgedrag. Aangezien de irritaties in het Indonesische verkeer, zoals gezegd, een stuk lager of minder zijn dan bij ‘ons’, heeft de toeter hier een heel andere functie. Hier wordt getoeterd, of netter: geclaxoneerd, om te laten weten dat je eraan komt. Jaja. En niet alleen om te laten weten dat je eraan komt, maar ook nog eens dat je gaat passeren. Het maakt niet uit of er een tegenligger aan komt of niet, passeren doen ze toch wel. Ook taxi’s gaan hier vrolijk in mee maar die hebben er nog een tweede functie aan weten te koppelen. Vooral in Bali wordt naar menig toerist getoeterd om de aandacht te trekken. Want wie weet, misschien bedenkt die toerist zich wel en neemt een taxi.

De Indonesische bevolking bestaat voor 80% uit Moslims. De overige 20% bestaat voornamelijk uit Hindoeisten, Boedhisten en Christenen. Vooral op het eiland Java zagen we heel veel Islamitische invloeden. Moskeeen zijn er in overvloed en vooral in het begin werden we regelmatig om 4 uur ’s ochtends gewekt door de oproep tot gebed van een willekeurige moskee. Daarentegen is Bali juist een eiland dat voor ongeveer 90% wordt bevolkt door aanhangers van het Hindoeisme. Hier wordt je, of je het wil of niet, dan ook overal en altijd mee geconfronteerd. Praktisch elk gebouw (huizen, kantoren, winkels, hotels, guesthouses) is in het bezit van een privétempel of familietempel. Vrouwen zijn grote delen van de dag bezig met het maken van offers die, als ze klaar zijn, worden neergelegd op de voor hun belangrijke plaatsen zoals de familietempel, voor de deur van de woning of kamer, op hun auto of in de winkel. Deze offers bestaan uit een klein rieten mandje met bloemetjes, wierook en wat etenswaar (bijv. rijst). Dat dit alles veel tijd en energie kost, deert de mensen niet. “It’s hard to be Balinese”, citeren we Joman van het guesthouse in Padangbai. “But we also love to be it”.

Als we de Indonesier moeten omschrijven in vijf woorden, komen we tot een vrolijk, behulpzaam, nieuwsgierig, beleefd en creatief volkje. Volgens ons geven deze vijf kenmerken de Indonesier heel goed weer ondanks dat er ongetwijfeld meer kenmerken van toepassing zullen zijn. Het is natuurlijk volledig afhankelijk van hoe je het zelf ervaart. Deze vijf kenmerken zijn op het oog weliswaar positief gekleurd, maar kunnen in volgens ons soms ook een negatief kleurtje krijgen door dan net ‘te’ te zijn. Té nieuwsgierig, bijvoorbeeld.

Elk contact met een Indonesier gaat gepaard met een vriendelijke, brede glimlach met blote tanden. De mensen zijn bijna altijd vrolijk en dat werkt voor ons aanstekelijk. Het behulpzame kunnen we het beste aanhalen met het voorbeeld in Malang waar we enigszins verdwaald rondliepen op zoek naar een bank. Nadat we een willekeurig iemand op straat hadden aangesproken of hij wist ongeveer waar we moesten zijn, probeerde hij het een beetje uit te leggen maar echt veel schoten we er niet mee op. Nadat we vriendelijk afscheid genomen hadden en hopelijk de goede richting opliepen, kwam meneer ons achterna gereden in zijn auto nadat hij een helder moment kreeg en alsnog de weg wist! Ook op het eiland Gili Trawangan werden we geholpen door een local, nadat we niet wisten waar ons hotel Sama Sama was. De local die onderweg was fietste er langs, wees het hotel aan, met ons nog honderden meters achter haar en keek daarna nog een paar keer bezorgd om of we het wel konden vinden. Overal waar we de weg vroegen of om informatie vroegen, kregen we een antwoord. Altijd gepaard met een glimlach en vaak ook met de wedervraag: “Where you from?”.

Dat de Indonesier nieuwsgierig is, blijkt wel uit al die keren dat we antwoord moesten geven op de vraag waar we vandaan komen, of iets in die richting. Of dat Latoya moest uitleggen waarom ze op een Indonesische lijkt. Of dat we moesten vertellen waar we heen gingen. Vaak waren deze vragen uit oprechte nieuwsgierigheid, dat voelde je. Maar soms, als de tweede vraag na “Where you from” iets te maken had met geld was het duidelijk er meer was interesse in onze portemonnee.

Verder viel ons op hoe beleefd men hier is. Van het personeel in guesthouses en cafés tot lokale mensen die niks verplicht waren aan ons. Personeel in eetgelegenheden spanden de kroon door bij iedere communicatie met de tafelgast netjes te buigen en ieder fysiek contact met de eettafel te begeleiden met een verontschuldigend “Excuse me”. De vijfde eigenschap die we de Indonesier toe willen brengen is creativiteit. Het leven in Indonesie is bij lange na niet zo gestructureerd, geregeld en precies zoals wij, nuchtere Nederlanders, dit gewend zijn. Hierdoor wordt soms noodgedwongen een beroep gedaan op iemands creativiteit. Hier een aantal voorbeelden: een parkeergarage in Jakarta wordt zo vol gepropt dat het onmogelijk is om sommige parkeervakken te verlaten. Oplossing: het is verboden om je auto op de handrem te zetten, zodat de parkeerwachter ruimte kan creëeren om vastzittende auto’s te bevrijden.
Je wil je auto ergens parkeren en het zicht wordt enigzins belemmerd of je wil een uitrit verlaten met slecht zicht op de weg. Oplossing: doodgewone mensen op straat ‘hebben het’ opeens en voelen zich geroepen om parkeerwacht te spelen en je al meelopende te begeleiden naar je parkeerplaats of de weg op. Soms met prachtig verlichte stokken en fluoriscerende hesjes. Uiteraard tegen een geringe fooi.
Je loopt op straat in de drukkende warmte. Oplossing: loop langs een groepje mannen en er is vast wel een die spontaan roept: taxi! Of transport! Ook de termen die men gebruikt om de aandacht te krijgen zijn talrijk: “Hey boss!” of [Australisch accent] “Hi mate!”.

Uiteraard mogen we in een blog “Typisch Indonesie” niet vergeten het aller- aller- allerbelangrijkste (haha) te benoemen: eten! Oftewel, makan! Waar denk jij aan, als je aan Indonesisch eten denkt? Waarschijnlijk hetzelfde als wij doen: rijst, pittig, nasi goreng, noodles, saté, enz. Tijdens onze kookles kregen een verhelderend inzicht in de Balinese keuken. Een Indonesisch gerecht gaat altijd gepaard met kruiden. Veel kruiden. De Indonesier eet over het algemeen wanneer hij dat zelf wil. Dus niet, zoals in Nederland, op vaste tijden. Het andere grote verschil met Nederland is dat men hier ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds rijst eet en dus altijd warm. Verder wordt vaak alleen met een lepel gegeten en de echte die-hards eten lekker ongegeneerd met hun handen.

We zijn vast wat dingen vergeten te vermelden. Het landschap is natuurlijk prachtig, de temperatuur is altijd boven de 30 graden geweest en ook het zeewater is heerlijk. De stranden zijn mooi, de prijzen liggen lager dan in Nederland, de infrastructuur is niet onaardig, ook in Indonesie loopt men met de duurste telefoontjes en afdingen hoort er ook bij.

Maar, wat ons vooral bij blijft aan Indonesie is “genieten”. Iedereen leeft gewoon zijn of haar leven, maakt zich niet zo snel druk en geniet ervan. Heerlijk, zouden wij ook moeten doen.